Do najczęstszych urazów w obrębie stawu należą skręcenie oraz zwichnięcie. Odpowiednia diagnoza oraz prawidłowo zastosowane leczenie pozwalają na pełen powrót do sprawności fizycznej. Jednak jak odróżnić, z jakim rodzajem urazu mamy do czynienia, skoro pojęcia te są bardzo często ze sobą mylone? Wyjaśniamy, czym się różni zwichnięcie od skręcenia, jakie są ich objawy oraz jakie są sposoby ich leczenia.
Czym jest skręcenie stawu?
Skręcenie stawu jest urazem, do którego dochodzi w efekcie przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Wykonany ruch będący przyczyną skręcenia jest nienaturalny, a ruchomość stawu została przekroczona. Często pacjenci opisują wydarzenia używając określenia takie jak np. „krzywo stanąć”. Prowadzi to do uszkodzenia okolicznych struktur wewnątrzstawowych oraz okołostawowych, w tym naciągnięcia, rozerwania lub naderwania torebki stawowej lub więzadeł, a nawet oderwania więzadeł wraz z fragmentem kostnym (tzw. złamanie awulsyjne).
Objawy skręcenia stawu
Objawem skręcenia stawu jest przede wszystkim silny ból występujący w okolicy stawu. W zależności od stopnia skręcenia może dochodzić do ograniczenia ruchomości stawu, a każda próba ruchu kończyną powoduje nasilenie objawów bólowych.
Oprócz bólu objawem charakterystycznym dla skręcenia stawu jest obrzęk okolicy stawu oraz zasinienie, co świadczy o powstawaniu krwiaka w okolicy torebki stawowej. Uszkodzenie okolicznych struktur objawia się również ociepleniem w miejscu urazu, które powstaje jako efekt reakcji zapalnej. Należy podkreślić, że objawy skręcenia mogą być różne – w niektórych przypadkach wystąpić może jedynie niewielki ból, bez dodatkowych objawów towarzyszących.
Rozpoznanie skręcenia stawu stawiane jest na podstawie badania przedmiotowego oraz obrazu USG stawu.
Leczenie skręcenia stawu
Pierwszą pomocą w przypadku skręcenia stawu jest jego unieruchomienie do momentu rozpoznania i diagnozy. Zmniejszenie obrzęku, krwiaka i dolegliwości bólowych jest również możliwe poprzez zastosowanie chłodnych okładów np. z lodu.
Rozpoznania skręcenia stawu dokonuje się na podstawie badania fizykalnego oraz USG stawu. W niektórych przypadkach niezbędne jest również wykonanie RTG kończyny, co pozwala na wykluczenie złamania awulsyjnego.
Leczenie skręcenia stawu polega z kolei przede wszystkim na unieruchomieniu stawu za pomocą opaski elastycznej lub miękkiego stabilizatora, a w przypadku złamania awulsyjnego – opatrunku gipsowego. Jeśli objawem skręcenia jest obszerny krwiak, może być również niezbędne jego usunięcie poprzez tzw. iniekcję stawową wykonywaną przez lekarza ortopedę. Polega ona na nakłuciu stawu w celu usunięciu wynaczynionej krwi. Jest to zabieg, którego wykonanie ochronić może przed martwicą powstałą w efekcie ucisku wywieranego przez wynaczynioną krew na torebkę stawową.
Elementem niezbędnym w leczeniu skręcenia stawu jest również rehabilitacja prowadzona przez fizjoterapeutę. Obejmuje ona m.in. terapię manualną, fizykoterapię oraz ćwiczenia zalecone przez specjalistę, umożliwiające powrót do pełnej sprawności.
Czym jest zwichnięcie stawu?
Zwichnięcie jest urazem poważniejszym niż skręcenie. Jest to uszkodzenie stawu w wyniku utraty fizjologicznej łączności powierzchni stawowych kości tworzących staw połączonych torebką stawową. Prowadzi to do uszkodzenia struktur wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstek) oraz zewnątrzstawowych, w tym naciągnięcia torebki stawowej lub jej rozerwania. W wyniku zwichnięcia może dojść do uszkodzenia okolicznych tkanek – nerwów i naczyń.
Przyczyną zwichnięcia stawu może być zarówno uraz, jak i porażenie mięśni stabilizujących staw, co jest efektem m.in. chorób neurologicznych, a także proces zapalny bądź nowotworowy występujący w obrębie powierzchni stawowych.
Objawy zwichnięcia stawu
Podobnie jak w przypadku skręcenia, tak i zwichnięcie objawia się silnymi dolegliwościami bólowymi, obrzękiem oraz zasinieniem lub krwiakiem występującym w miejscu urazu. Jak zatem odróżnić, czy jest to skręcenie czy zwichnięcie? Otóż zwichnięcie powoduje niefizjologiczne ustawienie kończyny, brak lub mocne ograniczenie ruchomości czynnej w stawie, bolesny opór przy ruchomości biernej oraz niestabilności w stawie. Możliwe jest także wystąpienie takich objawów jak niedokrwienie lub zanik czucia w kończynie, co jest wynikiem uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych.
Leczenie zwichnięcia stawu
Podobnie jak w przypadku skręcenia, tak i w przypadku zwichnięcia stawu powinno zostać objęte pierwszą pomocą polegającą na unieruchomieniu i ochładzaniu okolicy urazu. W celu dokonania diagnozy zwichnięcia stawu konieczne jest wykonanie badania fizykalnego oraz badania USG i RTG stawu.
Zdiagnozowane zwichnięcie stawu wymaga jednak, w przeciwieństwie do skręcenia, repozycji stawu wykonanego w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym przez lekarza. W niektórych sytuacjach, takich jak zwichnięcia nawykowe lub zwichnięcia z uszkodzeniem nerwów bądź naczyń może być konieczny zabieg operacyjny.
Gdy powierzchnie stawowe zastaną przywrócone na miejsce, niezbędne jest unieruchomienie stawu za pomocą ortezy lub szyny gipsowej. Dzięki temu umożliwione jest gojenie się uszkodzonych tkanek oraz ochrona przed ponownym zwichnięciem.
Ważne jest również natychmiastowe wdrożenie rehabilitacji, której celem jest ograniczenie stanu zapalnego, przywrócenie ruchomości stawu, a także zapobieganie zrostom w jego obrębie. Rehabilitacja w przypadku zwichnięcia obejmuje elementy takie jak terapia manualna czy ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące.