Zwichnięcie rzepki, zwane również jako zwichnięcie kolana lub zwichnięcie stawu kolanowego, polega na zmianie jej położenia. Na skutek urazu następuje wysunięcie i przemieszczenie w bok rzepki, co powoduje silny ból w kolanie, obrzęk oraz deformację kolana, a także ograniczenie ruchomości stawu kolanowego. Dowiedz się, jakie są wszystkie możliwe objawy zwichnięcia rzepki, a także w jaki sposób wygląda diagnostyka, leczenie i rehabilitacja po zwichnięciu kolana.
Rzepka w kolanie – jaką pełni funkcję?
Rzepka to struktura kostna posiadająca trójkątny, spłaszczony kształt o zaokrąglonych brzegach. Jest ona jednym z elementów tworzących staw kolanowy – znajduje się w jego przedniej części. Pełni ona funkcję ochronną stawu kolanowego, a także pozwala na wzmocnienie funkcjonowania mięśnia czworogłowego uda, gdyż jej górna podstawa stanowi przyczep końcowy tego mięśnia.
Zwichnięcie rzepki w kolanie – przyczyny
Zwichnięcie rzepki polega na jej przemieszczeniu. Wysuwa się ona ze swojego miejsca do bocznej części stawu kolanowego. Najczęściej rzepka ulega zwichnięciu w wyniku urazu bezpośredniego, czyli uderzenia w staw kolanowy, szczególnie w jego pośrodkową część.
Do zwichnięcia rzepki dochodzi również w wyniku aktywności sportowej, której towarzyszy gwałtowna, niekontrolowana zmiana pozycji kończyn dolnych powiązana z ich specyficznym ustawieniem (zgięcie i skoślawienie stawu kolanowego z jednoczesną rotacją wewnętrzną uda względem ustawionej na podłożu stopy, co powoduje silne napięcie mięśnia czworogłowego). Uraz jest zatem często efektem zbyt intensywnej pracy kończyn dolnych i bywa spotykany jest w przypadku gier takich jak piłka nożna, piłka ręczna czy siatkówka.
Zwichnięcie rzepki może wynikać również z innych przyczyn, takich jak:
- anomalie anatomiczne – koślawość kolan, zaburzenia rozwoju kości,
- hipoplazja kłykcia bocznego kości udowej,
- wiotkość stawów,
- słabe napięcie mięśnia czworogłowego uda,
- niestabilność rzepki,
- wady ustawienia kończyn dolnych,
- boczne ustawienie guzowatości kości piszczelowej,
- wcześniejsze kontuzje,
- zaburzenia procesów osteogenezy.
W przypadku wystąpienia pojedynczego uszkodzenia mamy do czynienia ze zwichnięciem urazowym rzepki. Istnieje jednocześnie tzw. nawykowe zwichnięcie rzepki, gdy uraz występuje po raz kolejny i odnawia się co pewien czas. W skrajnych przypadkach do zwichnięcia rzepki może dochodzić nawet przy prostych czynnościach, takich jak siadanie czy wstawanie. Zazwyczaj jest ono efektem nieprawidłowej budowy rzepki oraz innych dysfunkcji np. płaskostopia.
Zwichnięcie kolana – objawy
Zdarzają się sytuacje, w których rzepka zmieniła swoje położenie, jednak natychmiast wróciła na swoje miejsce. W tym przypadku mamy do czynienia z niegroźnym urazem. Jednakże, jeśli doszło do jej przemieszczenia, a także pojawiły się objawy takie jak ból kolana, obrzęk i opuchlizna, zasinienie, deformacja kolana, ograniczona ruchomość stawu, wyczuwalna nadruchomość rzepki, widocznie przesunięta rzepka w kolanie, konieczna jest interwencja lekarska.
Wynikiem urazu może być także naruszenie innych struktur np. więzadła trzymającego rzepkę, oderwania elementu kostnego, uszkodzenie łękotek, czyli elementów amortyzujących kolano.
Zwichnięcie rzepki – diagnostyka
Podejrzenie zwichnięcia rzepki wymaga konsultacji z lekarzem ortopedą. Diagnoza wydawana jest na podstawie wywiadu lekarskiego, a także badania palpacyjnego. Często wymagane jest wykonanie dodatkowych badań, takich jak zdjęcia RTG kolana, rezonans magnetyczny oraz badanie USG, które pomagają w ocenie stopnia uszkodzenia rzepki.
W przypadku, gdy rzepka w trakcie wizyty jest nadal przemieszczona, konieczna jest jej natychmiastowa repozycja, czyli przywrócenie na jej prawidłowe miejsce. W niektórych sytuacjach wykonywana jest także punkcja stawu, która pozwala na usunięcie krwiaka.
Leczenie zwichnięcia rzepki
Leczenie zwichnięcia rzepki uzależnione jest od rodzaju urazu oraz stopnia uszkodzenia rzepki. W wielu przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne, czyli artroskopia. W jej trakcie dokonuje się oceny stawu kolanowego oraz naprawia wszelkie uszkodzenia. Najczęściej przeprowadzane są procesy naprawcze takie jak szycie uszkodzonych troczków stawowych, ewakuacja krwiaka oraz zmiana położenia przyczepu więzadła rzepki.
W leczeniu zwichniętej rzepki konieczne jest także unieruchomienie stawu kolanowego. Do tego celu używana jest obecnie zazwyczaj orteza, którą należy nosić przez okres 3-5 tygodni. Proces powrotu do pełnej sprawności zajmuje jednak wiele miesięcy i wymaga podjęcia odpowiedniej rehabilitacji.
Zwichnięcie rzepki – rehabilitacja
Rehabilitacja po zwichnięciu rzepki jest niezbędna do powrotu do pełnej sprawności stawu kolanowego. Z początku zalecane jest unikanie forsowania stawu kolanowego, dzięki czemu rzepka może się odpowiednio zregenerować. W tym celu przydatna jest orteza pełniąca rolę stabilizatora. W doborze ortezy pomóc powinni lekarze ortopedzi lub rehabilitanci.
Oprócz stabilizacji stawu kolanowego za pomocą ortezy niezbędna jest także rehabilitacja, która w przypadku urazów rzepki obejmuje:
- fizykoterapię – mającą na celu łagodzenie objawów bólowych (krioterapia), przyspieszającą proces regeneracji (pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki) oraz poprawiającą pobudliwość nerwowo-mięśniową i masę mięśni (elektrostymulacja),
- masaż tkanek miękkich, dzięki któremu następuje zmniejszenia napięcia w strukturach, ich lepsze ukrwienie i odżywienie,
- kinesiotaping – nakładanie specjalnych, elastycznych plastrów, które stabilizują i zabezpieczają staw kolanowy,
- ćwiczenia mające na celu mobilizację uszkodzonej rzepki, poprawę jej ruchomości, poprawę czucia głębokiego, odbudowanie siły mięśni, a także ćwiczenia stabilizujące, pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową, uelastyczniające tkanki miękkie, przywracające prawidłowy przebieg i zakres ruchu w stawach.
Dzięki odpowiedniej rehabilitacji i ćwiczeniom możliwy jest nie tylko powrót do sprawności, lecz również zapobieganie nawrotom urazu.
Zwichnięcie rzepki – powikłania
Brak podjęcia działań mających na celu leczenie rzepki może skutkować wystąpieniem powikłań. Najczęstszym z nich jest powtarzające się zwichnięcie rzepki, czyli zwichnięcie nawykowe. W tym przypadku konieczne jest leczenie operacyjne, które pozwala na przywrócenie prawidłowego ustawienia rzepki oraz naprawę uszkodzonych struktur. Włączana jest także farmakoterapia, czyli leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
Pozostałe powikłania, jakie mogą wystąpić wraz z urazem rzepki to:
- uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych – więzadeł i łękotek oraz oderwanie fragmentów kostnych.
- choroba zwyrodnieniowa w stawie kolanowym,
- zanik mięśnia czworogłowego uda po urazie,
- chondromalacja rzepki, jej pęknięcie oraz zwyrodnienie.
Aby nie doprowadzić do groźnych powikłań, konieczna jest szybka diagnoza, wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz rehabilitacji. W przeciwnym razie może dojść do nasilania dolegliwości bólowych, a nawet pojawienia się problemów z chodzeniem.