Ból podczas stosunku (dyspareunia) jest dolegliwością utrudniającą osiągnięcie satysfakcji seksualnej, a w konsekwencji także nawiązywanie relacji intymnych. Może ona powodować lęk i unikanie współżycia, znacząco wpływając na relacje z partnerem. Nie warto zatem jej lekceważyć, a poszukać źródeł i wdrożyć odpowiednie leczenie. Jakie mogą być objawy oraz przyczyny bólu podczas stosunku? I w jaki sposób można sobie z nim poradzić?
Dyspareunia – co to takiego?
Ból podczas stosunku został sklasyfikowany w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 pod numerem F52.6 pod nazwą dyspareunia. Jest to dysfunkcja seksualna, która objawia się głównie bólem, lecz również innymi dolegliwościami, takimi jak szczypanie, uczucie napięcia lub skurczu. Może ona dotknąć obu płci, jednakże statystycznie częściej dotyczy kobiet. Szacuje się, że na dyspareunię cierpi około 17% kobiet, jednak tylko 10% z nich podejmuje decyzję o zwróceniu się z problemem do specjalisty.
Ból podczas stosunku stanowiący dolegliwość zdrowotną to nie pojedynczy przypadek bolesnego współżycia, lecz dyskomfort trwający przez dłuższy czas – powyżej 6 miesięcy. Nie musi ona występować przy każdym współżyciu – może pojawić się wyłącznie w określonych sytuacjach, pozycjach lub w przypadku kontaktu z niektórymi partnerami.
Dyspareunia to poważny problem, ponieważ może ona przyczyniać się do unikania zbliżeń, lęku przed współżyciem, poczucia wstydu, a tym samym obniżać jakość życia. Co więcej bolesne stosunki mogą również oznaczać poważne problemy zdrowotne m.in. nowotwór narządów rodnych, dlatego nie należy ich bagatelizować i niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą w celu ustalenia przyczyn bólu.
Ból podczas stosunku – rodzaje
Dyspareunia występuje pod różnymi postaciami. Wyróżnia się:
- dyspareunię pierwotną – w tym przypadku dolegliwości bólowe występują od początku pożycia seksualnego,
- dyspareunię wtórną – pojawia się na pewnym etapie życia.
Podziału można również dokonać pod kątem miejsca odczuwania dolegliwości:
- dyspareunia powierzchniowa – ból pojawia się w okolicy wejścia pochwy i sromu,
- dyspareunia głęboka – ból występuje w pochwie i okolicy miednicy mniejszej.
Dyspareunia – objawy
Dyspareunia objawia się przede wszystkim bólem podczas stosunku, jednakże w zależności od jej przyczyn dolegliwości bólowe mogą wystąpić zarówno w czasie stosunku, jak i przed lub po nim. Charakterystycznym objawem jest ból podbrzusza, jednakże ból może dotyczyć również wejścia do pochwy, który pojawiać się może nawet w przypadku zbliżenia bez penetracji. Wśród rzadziej występujących objawów wymienia się ból jajnika podczas stosunku. Oprócz bólu objawem dyspareunii jest także nieprzyjemne uczucie napięcia, skurczu lub szczypania.
Przyczyny bólu podczas stosunku
Przyczyny bólu podczas stosunku mogą być bardzo różne. Do najczęściej występujących przyczyn zalicza się:
- infekcje układu moczowo-płciowego, w tym choroby przenoszone drogą płciową takie jak rzeżączka, rzęsistkowica, opryszczka narządów płciowych czy chlamydioza – zakażenia bakteryjne powodują często zarówno ból przy stosunku, jak i przy oddawaniu moczu,
- stany zapalne np. zapalenie przedsionka pochwy, zapalenie przydatków,
- zaburzenia hormonalne,
- alergia na substancje znajdujące się w produktach takich jak lubrykant, płyn do higieny intymnej, prezerwatywy,
- suchość pochwy – może ona wynikać z niedostatecznego podniecenia, zaburzeń hormonalnych, osiągnięcia wieku okołomenopauzalnego, stosowania niektórych leków, chemioterapii,
- pochwica – przyczyną bólu może być również pochwica, czyli zaburzenie o podłożu psychicznym, które powoduje skurcze mięśni w okolicy wejścia do pochwy,
- endometrioza – to schorzenie, które dotyka wielu kobiet w wieku rozrodczym polegające na rozroście błony śluzowej macicy poza jamę macicy. Endometrioza powoduje ból podczas menstruacji, jak i podczas stosunku, dlatego znacząco wpływa na jakość życia seksualnego,
- zaburzenia elastyczności mięśni dla miednicy powstałych jako efekt blizn lub zrostów po przebytych zabiegach np. po cesarskim cięciu,
- torbiele jajnika,
- mięśniak macicy,
- nowotwór narządów płciowych,
- wady anatomiczne np. agenezja pochwy, włóknista błona dziewicza,
- przyczyny psychogenne – stres, depresja, zaburzenia lękowe, niska samoocena, negatywne doświadczenia związane ze współżyciem seksualnym, trudności w relacjach z partnerem.
Leczenie bólu podczas stosunku
Dyspareunia to dolegliwość w większości przypadków całkowicie wyleczalna. W celu jej wyleczenia niezbędna jest jednak odpowiednia diagnostyka, która pozwoli na ustalenie źródła problemu, jak i wdrożenie odpowiedniej terapii. Diagnoza może zostać postawiona przez lekarza ginekologa, seksuologa lub psychiatrę.
W przypadku dolegliwości bólowych wynikających z infekcji i stanów zapalnych skutecznym rozwiązaniem będzie wdrożenie leczenia farmakologicznego. Endometriozę leczy się z pomocą dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, zaburzenia hormonalne wymagają leków hormonalnych, a wady anatomiczne zazwyczaj leczenia chirurgicznego. Terapia dyspareunii o podłożu psychologicznych wiąże się z kolei psychoterapią, a niekiedy również zastosowaniem leków przeciwlękowych. W leczeniu dyspareunii duże znaczenie ma również fizjoterapia, która pozwala na znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych.
Fizjoterapia a ból podczas stosunku
Wdrożenie fizjoterapii w leczenie dyspareunii ma bardzo duże znaczenie. Fizjoterapia uroginekologiczna obejmująca mięśnie dna miednicy pozwala na rozluźnienie napiętych struktur mięśniowych oraz tkanek gładkich, poprawia krążenie krwi oraz elastyczność, co pozwala znacząco ograniczyć dolegliwości bólowe.
Terapia uroginekologiczna dobierana jest indywidualnie do przyczyn występowania bólu. Wykorzystywane są w niej techniki takie jak terapia manualna, masaże, automasaże, wykonywanie określonych ćwiczeń, w tym przepony oraz prawidłowego oddechu. W niektórych przypadkach stosowane są także metody takie jak rozszerzanie pochwy za pomocą tak zwanych dilatatorów, a także elektrostymulacja, która poprawia ukrwienie w obrębie dna miednicy, a tym samym pozwala na znaczne zmniejszenie dolegliwości bólowych.