Ból barku to dolegliwość dość powszechna, która najczęściej pojawia się pod wpływem przeciążenia lub nadwyrężenia stawu barkowego w czasie codziennych aktywności bądź uprawiania sportu. W niektórych przypadkach ból może być także efektem schorzeń układu-kostno-stawowych, w tym choroby zwyrodnieniowej lub chorób zapalnych, nie zawsze związanych z narządem ruchu. Dowiedz się, jakie są możliwe przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia bólu barku.
Charakterystyka stawu barkowego
Bark jest strukturą kostną, łączącą kończynę górną z tułowiem i pełniącą istotną rolę w układzie ruchu. Wykazuje on największy zakres ruchu ze wszystkich stawów i stanowi punkt podparcia dla mięśni kończyn górnych. Składa się on z kilku stawów: staw ramienny, staw barkowo-obojczykowy, staw mostkowo-obojczykowy, staw łopatkowo-piersiowy, staw podbarkowy, tkanek miękkich, takich jak mięsień czworoboczny, mięsień naramienny, mięsień podgrzebieniowy oraz triceps, czyli mięsień trójgłowy, a także z kości ramiennej, łopatki, obojczyka i mostka, które otoczone są przez więzadła, mięśnie, ścięgna i kaletki. Cały układ zapewnia stabilizację barku oraz swobodne poruszanie stawem.
Ból barku – objawy
Dolegliwości bólowe pojawiające się w stawie barkowym nie są chorobą, a objawem schorzenia lub urazu. Najczęściej ich przyczyną są przeciążenia lub urazy wynikające z wykonywania codziennych czynności bądź z aktywności sportowej. Mogą one także wynikać ze zmian zwyrodnieniowych lub chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów. Niekiedy są one również powiązane ze schorzeniami innych narządów i stanowią objaw np. zawału serca, guza płuc bądź choroby wrzodowej.
Ból barku jest zatem objawem schorzenia bądź urazu, któremu dodatkowo mogą towarzyszyć inne dolegliwości współtowarzyszące. Często z bólem barku wiążą się takie objawy jak:
- ograniczenie zakresu ruchu barku, a niekiedy również całkowita blokada barku,
- tkliwość bólowa na dotyk,
- osłabienie siły mięśniowej,
- dolegliwości bólowe promieniujące do szyi, ręki, łokcia czy nadgarstka,
- ból ramienia,
- słyszalne trzaski lub chrupanie barku podczas ruchu stawem barkowym.
Ból barku – przyczyny
Kontuzje barku są bardzo powszechnym przypadkiem, szczególnie wśród osób uprawiających sport i aktywnie angażujących kończyny górne, co wynika ze specyficznej budowy i umiejscowienia stawu barkowego. Najczęstszymi przyczynami bólu barku są:
- przeciążenia powstałe w wyniku aktywności fizycznej oraz powtarzalne mikroprzeciążenia i urazy tkanek miękkich otaczających bark (zazwyczaj stożka rotatorów), które prowadzą do schorzeń i urazów takich jak:
- zespół cieśni podbarkowej (zwany także zespołem ciasnoty podbarkowej),
- uszkodzenie stożka rotatorów,
- uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia,
- zamrożony bark,
- zespół bolesnego barku,
- uraz splotu barkowego,
- zapalenie wielomięśniowe lub skórnomięśniowe,
- nasilające się z wiekiem zmiany zwyrodnieniowe,
- zapalne choroby reumatyczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy polimialgia reumatyczna,
- zapalenie stawu barkowego,
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- infekcyjne zapalenie stawów,
- dna moczanowa,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- schorzenia innych narządów: zawał serca, guz płuca, odma opłucnowa.
Zespół ciasnoty podbarkowej
Jedną z najczęściej rozpoznawanych przyczyn bólu barku jest zespół ciasnoty podparkowej, która jest zazwyczaj efektem kontuzji. Powoduje ona zablokowanie ruchomości stawu barkowego przez struktury miękkie, w wyniku czego nie jest on w stanie prawidłowo funkcjonować. Kontuzja jest najczęściej efektem powtarzalnego unoszenia rąk wysoko nad głowę, stąd też dotyka najczęściej siatkarzy, pływaków, tenisistów oraz osoby pracujące jako budowlańcy, elektrycy czy malarze. Charakterystycznym objawem jest ból barku, który pojawia się w górnej i bocznej części ramienia i nasila się podczas ruchu ręki w górę oraz bezpośrednio po nim. Oprócz tego zaobserwować można tkliwość w przedniej i bocznej części barku, uczucie usztywnienia stawu, zmniejszenie siły mięśniowej oraz ograniczenie ruchomości stawu, zaś w zaawansowanym stadium ból barku nawet w czasie odpoczynku.
Uszkodzenie stożka rotatorów
Drugą przyczyną bólu barku jest uszkodzenie stożka rotatorów, czyli mięśni i ścięgien otaczających staw ramienno-łopatkowy. Dochodzi do niego w wyniku przeciążenia lub zerwania struktury w efekcie przeciążenia podczas wykonywania powtarzających się czynności z rękoma nad głową bądź nagłego szarpnięcia. Objawem jest silny ból podczas podnoszenia ramienia lub zakładania ręki na plecach występujący w bocznej i przedniej części ramienia. Ponadto pojawiają się silne dolegliwości bólowe odczuwane głęboko w okolicy ramienia, nasilenie bólu barku podczas spania na boku, na którym wystąpił uraz, zmniejszenie siły mięśniowej, ograniczenie zakresu ruchu w zakresie rotacji zewnętrznej, odwiedzenia oraz zgięcia, trudności podczas wykonywania codziennych czynności wymagających uniesienia rąk, wyraźnie słyszalne trzaski podczas ruchu barkiem, a niekiedy również oznaki stanu zapalnego np. zaczerwienienie, obrzęk, ocieplenie okolicy stawu barkowego.
Uszkodzenie ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego
Ból barku może wystąpić również w efekcie uszkodzenia ścięgna głowy długiej mięśnia, który biegnie pionowo w przedniej części ramienia. Powstaje on jako efekt urazów mechanicznych lub chorób zapalnych stawów. Głównym objawem jest ból w przedniej części ramienia podczas wykonywania ruchów ze zgiętym łokciem.
Bark zamrożony
Bark zamrożony, zwany także jako zlepne zapalenie torebki stawowej, stanowi efekt uszkodzenia stożka rotatorów. Może być również objawem zawału serca. W przypadku wystąpienia tego uszkodzenia odczuwalne jest sztywność stawów, ograniczenie ruchomości oraz narastający ból, który uniemożliwia odwiedzenie i rotację w stawie barkowym.
Ból barku — zapalne choroby stawów
Ból barku może się także pojawić jako efekt chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, polimialgia reumatyczna, łuszczycowe zapalenie stawów czy dna moczanowa. W efekcie chorób następuje przerost błony maziowej wypełniającej staw barkowy i nagromadzenie się wewnątrz płynu. Ból barku jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów wystąpienia zapalnej choroby stawu, dzięki czemu można ją dość łatwo rozpoznać.
Ból barku – diagnostyka
W przypadku wystąpienia bólu barku niezbędne jest odpowiednie rozpoznanie przyczyny, które umożliwia podjęcie prawidłowego leczenia. Diagnozę może postawić lekarz ortopeda (w przypadku, gdy ból barku spowodowany jest czynnikami mechanicznymi) lub reumatolog (w sytuacji, gdy bólowi barku towarzyszą inne objawy np. obrzęk i sztywność stawu, ból innych stawów lub objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie, uczucie rozbicia, stany podgorączkowe, nagła utrata masy ciała).
W celu ustalenia przyczyny bólu barku konieczne jest wykonanie odpowiednich badań, w tym badania rentgenowskiego, w szczególności po urazie lub badania USG, pozwalającego na zobrazowanie stanu tkanek miękkich wokół stawu. W niektórych przypadkach zalecane są także inne badania – rezonans magnetyczny oraz badania laboratoryjne (np. OB, CRP, morfologia, RF, aCCP, kwas moczowy).
Ból barku – leczenie
W zależności od przyczyny wystąpienia bólu barku może zostać wdrożone inne leczenie. W większości przypadków zalecana jest jednak rehabilitacja i fizjoterapia, a także wykonywanie odpowiednich ćwiczeń pod okiem specjalisty. Każdorazowo zakazane jest wykonywanie czynności, które mogą nasilać objawy. Zalecane jest z kolei ćwiczenie z rehabilitantem oraz stosowanie zimnych okładów. Częstą metodą leczenia jest także stosowanie leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, a niekiedy również wstrzykiwanie w staw barkowy leków miejscowo znieczulających. W skrajnych przypadkach, o nasilonych dolegliwościach, istnieje możliwość leczenia operacyjnego.