Złamanie kości udowej to poważny uraz, który może mieć różne przyczyny w zależności od miejsca złamania. Wystąpić może on w górnym odcinku, w trzonie lub obwodowym końcu kości udowej. Jakie są objawy złamania, jak przebiega leczenie oraz rehabilitacja, a także jak długo zrasta się kość udowa po złamaniu? Odpowiedzi na wszystkie pytania znajdziesz w naszym artykule!
Czym są złamania kości udowej?
Złamanie kości polega na całkowitej lub częściowej utracie ciągłości kości. Urazowi towarzyszą czasem również inne objawy, w tym uszkodzenie tkanek, naczyń krwionośnych i nerwów. W przypadku kości udowej, która jest duża, można mówić o różnych rodzajach złamań. Są to złamania, do których dochodzi w górnym odcinku kości udowej, w trzonie kości udowej oraz w obwodowym końcu kości udowej. Wszystkie objawiają się silnym bólem, a także ograniczoną ruchomością, jednak każde z nich przebiega nieco inaczej, a także różne są sposoby postępowania leczniczego (choć zazwyczaj operacyjnego) w ich przypadku.
Rodzaje złamań kości udowej
Ze względu na dość spore rozmiary kość udowa narażona jest na różne rodzaje złamań. Wyróżnia się:
- Złamania górnego odcinka kości udowej (złamanie szyjki kości udowej i złamanie krętarzowe) – dotyczą one osób w starszym wieku, zazwyczaj kobiet, które chorują na osteoporozę. Do złamania może dojść w wyniku drobnego urazu spowodowanego np. potknięciem się. W efekcie pojawia się silny ból po stronie złamania, a kończyna jest skręcona. Złamanie górnego odcinka kości udowej leczy się operacyjnie.
- Złamania trzonu kości udowej – jest wynikiem urazu bezpośredniego (złamanie wieloodłamowe) lub pośredniego (skośne złamanie spiralne) i objawia się silnym bólem, skręceniem kończyny, nieprawidłowym wygięciem uda, bolesnym ruchem w miejscu złamania. W tym przypadku również niezbędna jest operacja, w której stosowany jest przeważnie gwóźdź śródszpikowy.
- Złamania obwodowego końca kości udowej – bardzo ciężkie typy złamania, sprawiające wiele trudności w leczeniu, których najczęstszą przyczyną są wypadki komunikacyjne. Oprócz złamania może nastąpić również uszkodzenie więzadeł stawu kolanowego, tętnicy udowej lub podkolanowej, uszkodzenie nerwu strzałkowego. Również w tym przypadku konieczne jest, niekiedy mocno inwazyjne, leczenie operacyjne.
Przyczyny złamania kości udowej
Przyczyny złamania kości udowej mogą być różne. Najczęściej jednak wymienia się czynniki, które powodują osłabienie struktury kości, takie jak choroby zwyrodnieniowe, osteoporoza, osteomalacja, przerzuty nowotworowe, w tym przede wszystkim rak kości, a także otyłość, słaba kondycja fizyczna. W tych przypadkach do urazu może wyjść nawet w wyniku banalnych zdarzeń takich jak potknięcie. Pozostałe przyczyny złamania kości udowej to:
- wypadki komunikacyjne,
- uprawianie sportów ekstremalnych,
- przyjmowanie leków sterydowych,
- gruźlica kości,
- stan zapalny tkanki kostnej,
- choroba Pageta,
- niedołężność starcza,
- upośledzenie funkcji mięśni,
- osteodystrofia nerkowa
- wrodzona kruchość i łamliwość kości,
- choroby układu nerwowego, w szczególności mózgu,
- nieprawidłowa dieta, uboga w wapń i białko.
Złamanie kości udowej może skutkować pojawieniem się różnych poważnych powikłań takich jak zapalenie płuc, choroba zwyrodnieniowa bioder, uszkodzenie nerwów okolicy złamania, zakrzepy i zatory. W skrajnych przypadkach może nawet skutkować śmiercią. Z tej przyczyny bardzo ważne jest natychmiastowy kontakt z lekarzem i podjęcie odpowiedniego leczenia.
Złamanie kości udowej – diagnostyka
W wyniku złamania kości udowej pojawia się silny ból, utrudniający lub uniemożliwiający poruszanie nogą. W okolicy urazu wystąpić może obrzęk, zaczerwienienie oraz siniak, czemu towarzyszyć może ciepło w miejscu złamania. W wielu przypadkach następuje także nienaturalne wykręcenie kończyny dolnej, a niekiedy również jej skrócenie.
Diagnostyka opiera się przede wszystkim na badaniach obrazowych. Konieczne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego w projekcji przednio-bocznej miednicy i osiowej stawu, które pozwala na ustalenie rodzaju złamania, jego rozległości oraz wielkości ewentualnych odłamów kostnych. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości rekomendowane jest również wykonanie rezonansu magnetycznego.
Leczenie złamania kości udowej
Niemal wszystkie złamania kości udowej wymagają leczenia operacyjnego, przed którym konieczne jest także wykonanie dodatkowych badań takich jak morfologia czy EKG. Leczenie operacyjne jest jedyną metodą na zapewnienie powrotu do zdrowia – ma ono na celu otworzenie ciągłości tkanki kostnej, co pozwoli na przywrócenie sprawności. W trakcie zabiegu złamane części łączy się za pomocą płyt lub śrub, a niekiedy fragment kości bywa zastępowany specjalistyczną protezą.
Po zabiegu operacyjnym niezbędna jest rehabilitacja. Podejmowana jest ona bardzo szybko – zazwyczaj już po 3 dniach od operacji przeprowadzane są próby pionizowania pacjentów i stawiania pierwszych kroków z pomocą kuli bądź balkoników. Konieczne jest unikanie forsowania nogi oraz intensywnej aktywności fizycznej, a także zabiegi i ćwiczenia rehabilitacyjne.
Leczenie nieoperacyjne w przypadku złamania kości udowej jest podejmowane tylko w przypadku, gdy istnieją przeciwwskazania do leczenia operacyjnego np. z powodu złego stanu zdrowia. W tym przypadku stosuje się unieruchomienie kończyny w postaci gipsowego buta derotacyjnego. Metoda ta oznacza jednak bardzo długi okres powrotu do zdrowia oraz duże ryzyko powikłań, a także konieczność stosowania leków przeciwzakrzepowych.
Złamanie kości udowej – jak długo się zrasta?
Złamanie kości udowej wymaga w zdecydowanej większości przypadków leczenia operacyjnego. Po zabiegu podejmowane są działania mające na celu jak najszybszą pionizację pacjenta oraz stawianie pierwszych kroków z kulami lub z balkonikiem. Następuje to zazwyczaj w 3 dobie od operacji i jest niezbędne ze względów zapobiegania zakrzepicy żył głębokich oraz powstawania odleżyn. Pionizację należy rozpoczynać pod okiem fizjoterapeuty. Ważne jest także unikanie obciążenia kończyny. Wypis ze szpitala, zazwyczaj po około 10 dniach, nie oznacza jednak końca leczenia. Powrót do normalnej aktywności powinien przebiegać stopniowo, pod kontrolą lekarza oraz fizjoterapeuty. Zająć to może nawet kilka miesięcy – pełen zrost kostny pojawia się po około 12–16 tygodniach, jednak rehabilitacja może trwać znacznie dłużej.
Z kolei w przypadku pacjentów, którzy nie mogą zostać poddani operacji, niezbędne jest unieruchomienie za pomocą gipsowego buta derotacyjnego na okres około 6-8 tygodni. Wiąże się to jednak z dużym ryzykiem powikłań, szczególnie w przypadku osób starszych. Wśród powikłań wymienić można m.in. odleżyny, zapalenie dróg moczowych, zatory, zapalenie płuc oraz niewydolność krążeniowo-oddechową. Po okresie unieruchomienia również należy podjąć rehabilitację, która jednak może zająć nieco więcej czasu.
Złamana kość udowa – rehabilitacja
Odzyskanie pełnej sprawności fizycznej i powrót do normalnego funkcjonowania po złamaniu kości udowej wymaga podjęcia rehabilitacji. Obejmuje ona:
- fizykoterapię: pole magnetyczne, laseroterapia, krioterapia, kąpiel wirowa, lampy nagrzewające,
- delikatny masaż tkanek miękkich obniżający ich napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie,
- ćwiczenia lecznicze mające wzmacniające siłę mięśniową oraz stymulujące ruchomość w stawie operowanej kończyny.
Ćwiczenia w początkowym okresie powinny być delikatne i nie powodować obciążenia kończyny. Stosuje się zatem ćwiczenia izometryczne, rozciągające, w odciążeniu na podwieszkach, pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Kolejnym etapem jest wprowadzenie ćwiczeń wzmacniających siłę mięśniową, uelastyczniające tkanki miękkie, poprawiające stabilizację oraz kontrolę ruchu. W finalnym etapie konieczna jest nauka chodu, która polega na stopniowym dążeniu do uniezależnianiu pacjenta od stosowania pomocniczego sprzętu, takiego jak kule czy balkonik, naukę utrzymywania równowagi oraz koordynacji ruchów.
W przypadku leczenia nieoperacyjnego niezbędne są ćwiczenia przeciwzakrzepowe: siadanie na łóżku, zmiany pozycji, jazda na wózku aktywnym. Konieczna jest także właściwa pielęgnacja czy stosowanie materacy przeciwodleżynowych.