Koślawość kolan to przypadłość, w której przy złączonych i wyprostowanych kolanach pomiędzy kostkami pojawia się odstęp przekraczający 5 cm, a kończyny dolne układają się w charakterystyczną literkę X. Przez pierwszy okres życia dziecka zarówno szpotawość kolan, jak i późniejszą koślawość uznaje się za stan fizjologiczny, jednak jeśli z upływem czasu nie mija, konieczna jest wizyta u specjalisty. Sprawdź, jakie są przyczyny tej wady kolan, a także jakie są możliwości jej leczenia.
Na czym polega koślawość kolan?
Koślawość kolan to wada postawy w obrębie kończyn dolnych. Jej objawem jest wystąpienie odstępu powyżej 5 cm pomiędzy stopami przy złączonych i wyprostowanych nogach. Charakterystyczne jest ułożenie nóg w kształcie litery X, gdzie podudzia tworzą z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kolana stykają się, zaś pomiędzy kostkami pojawia się przerwa.
Koślawość kolana pojawia się zazwyczaj w wieku przedszkolnym, częściej u dziewczynek niż u chłopców, ze względu na budowę miednicy. We wcześniejszym okresie u dzieci wystąpić może szpotawość kolan, czyli odwrotność koślawości, a stan ten może utrzymywać się do około 3. roku życia. Następnie przekształca się ona w fazę fizjologicznej koślawości, która może samoistnie ustąpić do 6. roku życia. Jeśli się tak nie wydarzy, nieprawidłowa budowa kolana będzie zazwyczaj miała charakter trwały. Zatem jeśli po ukończeniu przez dziecko 6. roku życia objawy nie ustępują, należy skontaktować się z lekarzem lub fizjoterapeutą.
Koślawość kolan – przyczyny
Koślawość kolan może mieć wiele przyczyn. Zalicza się do nich:
- przechorowanie krzywicy w dzieciństwie,
- szybki wzrost dziecka,
- nierównomierny wzrost kończyn dolnych,
- przeciążenie dolnych kończyn,
- płaskostopie lub inne wady stóp,
- nieodpowiednie odżywianie w okresie wzrostu,
- porażenie mięśni odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie stawu kolanowego,
- choroby stawów, zwyrodnienia stawowe, reumatoidalne zapalenie stawów,
- nieprawidłowa budowa stawów,
- chorowanie w okresie dzieciństwa na schorzenia, które uniemożliwiły prawidłowe skostnienie kości,
- przebyte infekcje oraz występujące guzy,
- wykonywanie niektórych zawodów – najbardziej narażeni są dżokeje,
- urazy i złamania, szczególnie uszkodzenie kłykci kości udowej,
- niewłaściwe zrośnięcie kości po przebytym złamaniu dolnej części kości udowej lub górnej części piszczeli,
- wrodzona koślawość,
- choroba Pageta kości,
- obniżone napięcie mięśniowe,
- nadwaga lub otyłość,
- uprawianie sportów długotrwale obciążających kończyny dolne np. jazda na łyżwach, jazda na nartach tzw. pługiem.
Diagnostyka kolan koślawych
Diagnostyka koślawości kolan dokonywana jest na podstawie badania przedmiotowego, podczas którego lekarz dokonuje oceny biodra, kolana i stopy, ich długości oraz osi. Badanie przeprowadzane jest w pozycji leżącej, co pozwala na określenie wielkości odchylenia kości udowej. Niezbędne jest także wykonanie zdjęcia radiologicznego. W niektórych przypadkach stosuje się także badanie USG lub tomografię komputerową, których wykonanie ma na celu sprawdzenie struktury kości. Odpowiednio przeprowadzona diagnoza stanowi podstawę do ustalenia sposobu leczenia, terapii i doboru ćwiczeń.
Jak leczyć koślawe kolana?
Wdrożenie leczenia koślawych kolan ma ogromne znaczenie dla rozwoju dziecka, ponieważ w przypadku braku działań może skutkować dalszymi wadami, w tym wadami kręgosłupa oraz stopy. Koślawe kolana powodują również trudniejsze poruszanie się i szybsze męczenie, co może utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Leczenie koślawości kolan obejmuje przede wszystkim wprowadzenie zmian w codziennym funkcjonowaniu, a także rehabilitację ortopedyczną. Zalecane jest, aby pacjenci z koślawością kolan odciążali stawy kolanowe, unikali długiego stania, w szczególności w rozkroku, a także długiego chodzenia, utrzymywali prawidłową masę ciała. Niezbędna jest również fizjoterapia, która ma na celu poprawę biomechaniki ruchu stawu kolanowego, a także noszenie specjalistycznego obuwia bądź wkładem ortopedycznych. Dziecko z koślawością kolan powinno również uczestniczyć w zajęciach sportowych, które nie obciążają kolan, takich jak pływanie kraulem, jazda na rowerze, piłka nożna, gimnastyka korekcyjna. Sportami, który nie należy uprawiać w przypadku koślawości kolan u dzieci, są łyżwiarstwo oraz jazda na nartach technikami kątowymi, takimi jak pług. Jedynie sporadyczne, bardzo nasilone deformacje wymagają interwencji chirurgicznej.
Koślawe kolana można wyleczyć w przypadku dzieci, jednak w przypadku koślawości kolan u dorosłych jest to znacznie trudniejsza sytuacja. Nie ma bowiem lekarstwa, które byłoby w stanie poprawić stan kości. Dorośli z koślawymi kolanami są bardziej narażeni na urazy i chroniczne problemy z kolanami, w tym zapalenie kości i stawów, a także na występowanie dolegliwości bólowych. W tej sytuacji jedynym rozwiązaniem może być całkowita wymiana stawu kolanowego, co wymaga leczenia operacyjnego.
Koślawość kolan – rehabilitacja
Na kolana koślawe stosowana jest rehabilitacja, która przede wszystkim polega na różnego rodzaju ćwiczeniach korekcyjnych. Ich plan, zakres, intensywność oraz kolejność powinny zostać ustalone przez specjalistę – lekarza bądź fizjoterapeutę. Obejmują one naukę prawidłowej pozycji ciała przy czynnościach codziennych, a także prawidłowego chodu, odciążania stawów kolanowych, wzmacnianiu mięśni, przeciwdziałania często współistniejącemu płaskostopiu. Dodatkowo stosowane są również masaże czy naświetlenie promieniami nadfioletowymi i podczerwonymi, a także kinesiotaping.
W przypadku bardziej zaawansowanych przypadków koślawości kolan stosowane są również różnego rodzaju sprzęty ortopedyczne, takie jak aparaty ortopedyczne odciążające zewnętrzne nasady stawów kolanowych, ortopedyczne klamry oraz szyny do zakładania na noc. W przypadku nieskuteczności leczenia, wykonywane są zabiegi ortopedyczne. Zazwyczaj przeprowadzana jest osteotomia poprawcza nadkłykciowa, która polega na przecięciu kości i ustawieniu odłamów w prawidłowy sposób.