Wady postawy to w dzisiejszym społeczeństwie duży problem, który dotyka wiele dzieci i nastolatków. Wadami postawy są wszelkie rodzaje odchyleń od prawidłowej postawy ciała. Mogą one wynikać z różnych przyczyn, w tym nabytych oraz wrodzonych, a także obejmować różne obszary ciała. Wyróżnia się wady kręgosłupa, wady klatki piersiowej oraz wady kończyn dolnych. Od ich rodzaju zależny jest proces terapeutyczny, dlatego warto poznać je wszystkie.
Na czym polegają wady postawy?
Za wadę postawy uznaje się wszelkie nieprawidłowości i odstępstwa od prawidłowej postawy ciała. Prawidłowa postawa ciała jest zharmonizowanym układem poszczególnych części ciała względem siebie oraz osi długiej ciała. Jej utrzymanie odbywa się przy minimalnym napięciu układu mięśniowego oraz zaangażowaniu układu nerwowego. Jest to możliwe wyłącznie w przypadku prawidłowo wykształconego układu kostno-stawowego oraz wydolnego aparatu mięśniowo-więzadłowego. Prawidłową postawę ciała wyróżnia stabilność, wydolność statyczno-dynamiczna, symetria względem osi długiej, prosto ustawiona głowa, ustawione symetrycznie i niewystające do przodu barki, symetryczne łopatki, równe kąty talii, ustawione na tej samej wysokości talerze biodrowe, linia rzepek i kostki przyśrodkowe, prawidłowa krzywizna kręgosłupa, prawidłowo wysklepione stopy oraz klatka piersiowa, a także płaski i niewystający brzuch.
Wady postawy mogą być zlokalizowane w obszarze kręgosłupa, klatki piersiowej oraz kończyn. Mogą mieć podłoże nabyte lub wrodzone, często współistniejąc z dodatkowymi schorzeniami. Nie są one jedynie problemem estetycznym, lecz mogą również rzutować na funkcjonowanie całego organizmu, powodując przeciążenia oraz nierównomierny proces wzrostu poszczególnych części ciała.
Przyczyny wad postawy
Przyczyny wad postawy bywają różne. Wyróżnia się wady postawy wrodzone, a także wady postawy nabyte. W drugim przypadku na pojawienie się zmian mają wpływ czynniki środowiskowe (m.in. siedzący tryb życia, niska aktywność ruchowa, przyjmowanie nieprawidłowej pozycji podczas siedzenia, w trakcie zabawy, noszenie ciężkiego tornistra, źle dobrane obuwie i ubranie), czynniki fizjologiczne (zaburzenia czucia głębokiego, wady wzroku, słuchu, jak również zaburzenia stanu psychicznego dziecka) oraz czynniki morfologiczne (np. zaburzenia napięcia mięśni, torebek stawowych i więzadeł na skutek choroby lub przemęczenia).
Niezależnie od przyczyny wady postawy mają tendencję do narastania, dlatego bardzo ważne jest, aby podejmować kroki zmierzające do ich leczenia i ograniczenia już w momencie ich pojawienia się. Może to mieć miejsce w okresie dzieciństwa lub w okresie dojrzewania.
Jakie są wady postawy ciała – rodzaje
Podstawowego podziału wad postawy dokonuje się pod względem ich lokalizacji. Wyróżnia się:
- wady kręgosłupa (plecy okrągłe, plecy okrągło-wklęsłe, plecy wklęsłe, plecy płaskie, skolioza – skrzywienie boczne kręgosłupa),
- wady klatki piersiowej (kurza klatka piersiowa, klatka piersiowa lejkowata),
- wady kończyn dolnych i stóp (koślawe kolana, kolana szpotawe, stopa końsko-szpotawa, stopa szpotawa, stopa koślawa, płaskostopie).
Wady postawy kręgosłupa
- plecy okrągłe – wada postawy, którą wyróżnia zapadanie klatki piersiowej, zaokrąglone plecy, wysunięte do przodu barki oraz głowa;
- plecy wklęsłe – charakteryzuje je wygięcie ku przodowi odcinka lędźwiowego, uwypuklenie brzucha oraz pośladków, przykurcz zgięciowy w stawach biodrowych oraz zwiększone przodopochylenie miednicy;
- plecy okrągło-wklęsłe – połączenie powyższych rodzajów wad postawy, w którym występuje protrakcja głowy i barków, zapadnięta klatka piersiowa, odstające i szeroko rozstawione łopatkami, a przy tym uwypuklony brzuch oraz miednica ustawiona w nadmiernym przodopochyleniu;
- plecy płaskie – polega na spłaszczeniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz zaburzeniu ustawienia miednicy (w tyłopochyleniu).
Wady w obrębie klatki piersiowej
- klatka piersiowa lejkowata – wada wrodzona, której objawem jest zapadnięcie dolnej części mostka oraz przylegających odcinków żeber;
- klatka piersiowa kurza – wada postawy, którą charakteryzuje mocne uwypuklenie mostka i przymostkowych końców żeber – po bokach ciała pojawiają się widoczne wklęsłości.
Wady w obrębie kończyn dolnych i stóp
- kolana koślawe – charakterystyczne dla tej wady jest wystąpienie odległości 5 cm i więcej pomiędzy kostkami przyśrodkowymi w momencie wyprostowania i złączenia kończy dolnych;
- kolana szpotawe – w tym przypadku przy złączonych i wyprostowanych kończynach dolnych odległość między kolanami wynosi 4-5 cm;
- stopa płaska – wada, w której zaobserwować można obniżenie sklepienia stopy;
- stopa płasko-koślawa – objawia się wypłaszczeniem sklepienia podłużnego stopy oraz nadmiernym nawróceniem i odwiedzeniem tyłostopia;
- stopa wydrążona – polega na nadmiernym uniesieniu wysklepienia podłużnego;
- stopa końsko-szpotawa – wrodzona wada stopy charakteryzująca się złożoną deformacją stopy.
Wady postawy – leczenie i rehabilitacja
Leczenie wad postawy jest długotrwałym procesem, w czasie którego niezbędna jest współpraca specjalistów z wielu dziedzin. Pacjent powinien zostać objęty przede wszystkim opieką ortopedy oraz fizjoterapeuty, a w niektórych przypadkach również okulisty oraz podologa.
Najistotniejszym elementem leczenia wad postawy jest rehabilitacja, która powinna opierać się na wdrożeniu różnych ćwiczeń korekcyjnych, wzmacniających, rozluźniających niektóre partie mięśniowe oraz nakierowanych na zmianę dotychczasowych nawyków ruchowych. Celem ćwiczeń jest skorygowanie postawy ciała i doprowadzenie do jej symetrii. Dodatkowo oprócz ćwiczeń przeprowadzane są różne zabiegi, w tym elektrostymulacja oraz kinesiotaping, a także zalecane jest stosowanie różnego rodzaju sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego np. specjalnych wkładek do butów.
Wady postawy ciała są niezwykle rzadko leczone operacyjnie. Jest to procedura wdrażana wyłącznie wtedy, gdy zmiany powodują silne dolegliwości bólowe.
Profilaktyka wad postawy
Wady postawy ciała mogą mieć charakter wrodzony, jednakże bardzo często stanowią one efekt wpływu czynników środowiskowych. Z tej przyczyny bardzo istotna jest profilaktyka, która powinna polegać na wprowadzeniu aktywności fizycznej, stosowaniu zasad ergonomii podczas nauki, pracy oraz spędzania czasu wolnego, zadbaniu o prawidłową pozycję ciała w każdej czynności. Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z artykułu: Jak zapobiegać wadom postawy?